પનિહારી

ક્ષિતીજે પ્રભાતનું કિરણ રેલાયું,
અંઘારી અવની પર ઉજાસ રેલાયું,

હળવેથી ઉષા સંગ સૂરજ દેખાયો,
પનિહારીના પગલે પનઘટ મલકાયો,

સીધી ગરદન પર નજર નીચી છે રાખી,
ચહેરાની સુંદરતાને ઘુંઘટથી છે દીપાવી,

રણકે ઝાંઝર દરેક પગલાને સંગ,
ખણકે કડલી હાથના હિલોળાને સંગ,

લીલી પીળી ઓઢણીમાં પાડી છે લાલ ભાત,
શરમાતા સહેજ અનેરા કંઈ શોભો છો આજ,

ત્રાંસી નજરે જુવે છે તમને યુવા હૈયા ખાસ,
અાશિષ જોવા તમને રવિ પણ આવે છે પાસ.

કવિઃ આશિષ એ. મહેતા
એડીટરઃ અજય એમ. પટેલ

તમે.....

ચહેરો તમારો જોયો અને સવાર પડી,
તમારી જુલ્ફોની મહેકથી તાજગી મળી,

તમારા જ સ્પર્શે ચેતનાની અનુભૂતિ થઈ,
તમારા જ ટહુકાથી મનની જાગૃતિ થઈ,

નજરમાં તમારી નજર પરોવતા,
પ્રેમના અસીમ સમુદ્રો દેખાયા છલકતા,

કઠિન જીંદગીનો સામનો કરવાની,
તમારા સાથથી હિંમત આવી ગઈ,

તમારા દરેક શ્વાસે અમારૂં જીવન છે,
તમારા સાથ વિના જીવન અશક્ય છે,

પાગલ છું કે શાણો એની જાણ નથી,
આશિષ છું કે આશિક એની ખબર નથી,

લોકો શું કહેશે? એની પરવા નથી,
તમારા વિના જીંદગીની કલ્પના નથી.

કવિઃ આશિષ એ. મહેતા
એડીટરઃ અજય એમ. પટેલ

મુલ્યોનું સમાધાન

જીંદગી સમાધાન માટે નથી, સંઘર્ષ માટે છે અને આજે ભલે હું પાંગળો લાગું પણ એ સમય માત્રનો ભ્રમ છે. મારે જીંદગીને મારી રીતે જ જીવવી છે અને હું જીવું છું અને આગળ પણ જીવતો રહીશ. ગાંધી આશ્રમના ઓવારે બેસીને આકાશ આવું વિચારતા બબડે જતો હતો. એ અહીં આવ્યો તો હતો આત્મહત્યા કરવા, પણ કોણ જાણે કેમ હવે એનું મન લડી લેવાના મુડમાં હતું.

સાંજના છ થવા આવ્યા છે ને વોચમેન જમીન પર લાકડીને ઠપકારતા ઠપકારતા બધાને બહાર નિકળવા બુમ પાડે છે અને આકાશ પણ ઉઠે છે મન ના હોવા છતાં. પહેલાં તો સમજ ના પડી કે આ શું છે? પછી થયું કે આશ્રમ બંધ થવાનો સમય હશે. પણ, એણે જોયું કે લોકો તો અંદર આવી રહ્યા છે મસ્ત ફુલગુલાબી થઈ ને... એટલામાં એનાથી થોડે દુર બેઠેલ એક અપંગ વ્યક્તિ પોતાની કાખઘોડી સંભાળતા બોલ્યો, "મેનેજમેન્ટ માટે પૈસા તો કાઢવા પડે ને... સાંજે ટિકિટ હોય છે." અને આકાશ સમજી ગયો કે હવે ઉઠવું જ પડશે, ને એને એકદમ વિચાર આવ્યો પેલો અપંગ માણસ મને અત્યાર સુધી કેમ ના દેખાયો... શું એ મને બબડતો સાંભળી ગયો હશે અને જાણી ગયો હશે કે હું અહીં મરવા આવ્યો તો ને હવે વિચાર બદલી કાઢ્યો છે... ત્યાં તો વોચમેનની લાકડીનો અવાજ ઘેરો થયો ને એ ઉઠ્યો. બહાર આવી થયું કે ટિકિટ લઈ ફરી અંદર જઉ પણ પેલા વિકલાંગને ટિકિટ માટે લાઈનમાં ઉભેલ જોઈ એનું મન પાછું પડ્યું ને બાઈકની ચાવી ઘુમાવી દીધી, પણ, જવું ક્યાં એ પ્રશ્ન ઉઠ્યો ના ઉઠ્યો ત્યાં તો બાઈક ગાંધી બ્રીજ તરફ વળી ચુકી હતી.

ગાંધી બ્રીજ આકાશ અને તેના મિત્રોનો અડ્ડો હતો. આજથી બે વર્ષ પહેલાં અહીં મિત્રોની મહેફીલ રાતના બાર સુધી જામેલી રહેતી અને પેટ્રોલીંગ માટે નિકળતી પોલીસ-વાન આવે એ પહેલાં ઈન્કમ-ટેક્ષ પર પહોંચી ચા પીને છુટા પડતા. આજે તો એ મહેફીલના બધા દોસ્તો એટલા વ્યસ્ત છે એમની જીંદગીમાં કે બધા પાસે મોબાઈલ છે પણ કોલ બહુ ઓછા કરે છે, ફ્રીો એસએમએસ કરતી વખતે તો લાગતુ તુ કે જાણે દુરી છે જ નહીં પણ જેવી આ સ્કીમ બંધ થઈ કે દુરી જ દુરી... એને બધાની બહુ યાદ આવતા I miss u lot કહેવામાં આવતું તો બધાનો એક સરખો જવાબ મળતો ટાઈટ રહે છે... ફ્રી જ નથી થવાતું... પણ he knows to all of them એ અળખામણો થયો છે એમના માટે, ફીલ્ડમાં હજુ તો બચ્ચા છે ને ટકી રહેવા આકાશ સાથે નાતો તોડવો જરૂરી છે. બાઈકની સ્પીડ સાથે એનું મન ભૂતકાળમાં ગરક થવા માંડ્યું.

આકાશનું મન યાદ કરવા લાગ્યું કે આજથી બે વર્ષ પહેલાં બધાનું ભણવાનું પત્યું ને મહિનામાં જ બધાને જોબ મળી ગઈ હતી. એક નવું ન્યુઝ પેપર ચાલું થતાં જર્નાલીઝમની ડિગ્રીના જોરે રાજ બુધવારની પુર્તીનો કો-એડીટર થયો, શ્યામ અને રઘુ રિપોર્ટર અને હું ચર્ચા-પત્રનો એડીટર અને કોમકોલમીસ્ટ બન્યો બુધવાર-રવિવારની પુર્તીનો. અમારી ચંડાળ ચોકડીને એક જ જગ્યાએ જોબ મળી એટલે બધા ખુશ હતા. પણ જેમ જેમ સમય વહેવા લાગ્યો તેમ તેમ ખબર પડવા લાગી કે we all r nothing but servants of management... તેઓ કહે એટલું જ લખવાનું... મારા સિવાય બધા જ માટે તે સહજ હતું, કેમકે બધા માં વફાદારીના ગુણ હતા, જ્યારે મારામાં પહેલેથી જ બળવાખોરીની ભાવના... તેથી મને બે થી ત્રણ વખત ટોકવામાં આવ્યો... અમારી નોકરી નો તો વિચાર કરો, કહીએ એટલું જ લખો તો આપણા હિતમાં છે... તમે રાજકારણ વિષે લખો પણ પક્ષ વિષે નહીં, ધર્મ વિષે લખો પણ એના નામે ચાલતા ઘતિંગ ને મારો ગોળી, મુલ્યો-સંસ્કૃતિ બાબતે લખો પણ તુલનાત્મક રીતે નહી.....

આવી જ રીતે નાત-જાત, ઉંચ-નીચ, અમીર-ગરીબ, સવર્ણ-અવર્ણો, લોકશાહી-સામંતશાહી-રાજાશાહી જે કાંઈ લખવું હોય તે લખી શકાય પણ એમની શરતે... નહીં તો એડીીટીંગ ટેબલ તો હતું જ, એ જાણે મારા વિચારોના હાર્દને કાઢવા જ બનાવ્યું હોય એમ સતત મારા વિચારોનો છેદ ઉડાડતું રહ્યું અને વ્યક્તિ સ્વતંત્રતા અને નાત-જાત, લીંગભેદ, અમીર-ગરીબ વગરની સમાનતામાં માનવા વાળો હું ગુંગળાવા લાગ્યો. મને એ સમજાતુ નતું કે શા માટે પેપર ચલાવવામાં આવે છે.. શા માટે ખુલ્લો મંચ છે અમારૂં પેપર કહી લોકોને છેતરવામાં આવે છે... અને મેં જોબ છોડી દીધી.

ત્રણ મહિના બેકાર રહ્યો એટલે કંટાળીને ગામ જતો રહ્યો. માંડ અઠવાડીયું થયું હતું ને મિસ રેણુ નો કોલ આવ્યો.

'હલ્લો, મિ. આકાશ.. I m miss renu from ‘SAMAJ-DARPAN’ NGO. અમે તમારી કોલમના રસિયા હતા પણ કોલમ બંધ થઈ તો અમે બેચેન થઈ ઉઠ્યા. પ્રેસ પર કારણ જાણવા ફોન કર્યો તો જાણવા મળ્યું કે તમે જોબ છોડી દીધી તેથી દુઃખ થયું. પણ, થોડા સમય પછી જોબ છોડવાનું કારણ સુત્ર થકી જાણવા મળ્યું and so if u r interested to join us, અમને ગમશે.'

અને મેં કહ્યું, 'બોલો ક્યારથી આવું?'

ને જવાબ મળ્યો, 'કાલથી'

અને મેં પુછ્યું, 'ઓફીસનો ટાઈમ શું?'

'૧૦ થી ૫'

'કાલે દસ વાગે હું હાજર હોઈશ, બોલો સરનામું...'

અને હું આકાશ 'સમાજ-દર્પણ'નો એડીટર થઈ ગયો. પરંતુ સમય જતાં લાગણી થઈ કે મારા બોસ મિસ રેણુને મારા કામ કરતાં મારામાં વધારે interest છે...

અને યૌવન હેલે ચઢી, કહેવાતા બુદ્ધીજીવીઓની જેમ સંવાદથી સવાવન સુધી ક્યારે પહોંચી ગયા હોત એ ખબર પણ ના પડી હોત પણ મારા મુલ્યો વચ્ચે આવ્યા અને એમાં પણ કોઈ અગમ્ય કારણસર NGO બંધ કરવાની આવી અને મિસ રેણુ વિદેશ જતી રહેવાની હોઈ મને પરણીને વિદેશ આવવાનો વિવેક કરતી ગઈ પણ મેં એટલું જ કહ્યું કે,

'પરણીને અહીં પણ રહી શકાય'

તો જવાબ મળ્યો, 'જે દેશમાં સેવાની કદર નથી થતી ત્યાં નથી રહેવું.'

'આ મેનેજમેન્ટનો પ્રોબ્લેમ છે નથી કે કદરનો'

'એ જે હોય તે પણ પાપાનો નિર્ણય આખરી નિર્ણય હોય છે અને એમને આપણા સંબંધનો પ્રોબ્લેમ નથી, જો તું સાથે આવતો હોય તો...'

અને હું એટલું જ બોલી શક્યો હતો, 'તો છુટા પડવું વધુ યોગ્ય રહેશે.'

અને ફરીથી બેકારી આવી. દોઢ વર્ષમાં ત્રીજી જોબ શોધવાનો વખત આવ્યો. મળી તો ગઈ પણ ખાલી પૈસા માટે કામ કરતો હોઉં એવું ફીલ થવા લાગ્યું, પણ, હવે જીવવા માટે પૈસાની જરૂરત ને અવગણવા જેટલો નાદાન નહતો રહ્યો. પૈસો મુલ્યો ઘડી પણ શકે છે અને બગાડી પણ શકે છે એ સારી રીતે જાણતો થયો હતો. ધીરે ધીરે મન હતાશ થવા લાગ્યું. મિત્રો મળતા તો મન વગરના લાગતા. બધાને હું મુર્ખ લાગતો. પહેલી જોબ છોડવા કરતા વિદેશ જવાનો ચાન્સ જવા દીધો એટલે...

લેખો છાપવા કોઈ પ્રેસ તૈયાર ના થયું. પ્રકાશક પાસે છાપવા જેટલા પૈસા ન હતા અને જે છાપવા તૈયાર હતા તે એમની શરતે... અને ધીરે ધીરે ડીપ્રેસન વધવા લાગ્યું, લાગતું કે વેડફાઈ રહ્યો છું. મુલ્યોનો છેદ ઉડાડી કોમ્પ્રો કરે તો દુનિયા આખી સાથે થવા તૈયાર હતી પણ... અને આત્મહત્યાનો નિર્ણય લઈ લીધો. છેલ્લી વાર એના મુલ્યોના પ્રણેતાના આશિષ માટે સાબરમતિ આશ્રમ આવ્યો અને આખા આશ્રમમાં કોરી આંખે ફરી વળ્યો, જાણે કશુંક ખોયેલું શોધી ના રહ્યો હોય... ને છેલ્લે ઘાટના બાંકડે આસોપાલવની છાયામાં બેસી નદીના પાણીને એકી નજરે જોઈ રહ્યો, એના હોઠેથી અસ્પષ્ટ શબ્દો ફુટતા રહ્યા બબડાટ બની, ને થોડી વાર પછી પગથીયા ઉતરતા એક ચુકાયું ત્યાં કોક રણક્યા જેવું લાગ્યું તું કે,

'જોજો ભાઈ સંભાળજો નદી ગાંડી થઈ છે, ઉધારના પાણીએ...'

ને સુભાષ બ્રિજ પર નિયોન લાઈટના પ્રકાશમાં નર્મદાના પાણીથી છલકાઈ રહેલી સાબરમતિને આકાશ જોઈ રહ્યો.. એને થયું કે નદીએ પણ ઉધારના પાણીથી ચલાવવું પડે છે તો હું તો માણસ છું, સંસ્કૃતિને ઘડનારી નદી અને મુલ્યોને માટે લડનાર હું, અમારા બન્નેની નિયતિ સરખી જ છે...

લેખકઃ યતિન ચૌધરી, મુંબઈ

એડીટરઃ અજય એમ. પટેલ

આશા રાખું છું

મુશ્કેલ જીંદગી પાસેથી સરળતાની આશા રાખું છું,
દગાખોર મિત્રો પાસેથી વફાદારીની આશા રાખું છું,
લુંટાવી દીધા પછી સઘળું કંઈક લુંટાવવાની આશા રાખું છું,
છું બોલવા અસમર્થ છતાં કંઈક બોલવાની આશા રાખું છું,

ભભૂકતા અગ્નિ પાસેથી શીતળતાની આશા રાખું છું,
ખારા સમુદ્રો પાસેથી મીઠા જળની આશા રાખું છું,
નથી મારે પાંખો છતાં ઉંચે ઉડવાની આશા રાખું છું,
છું સમુદ્રના તળિયે છતાં ડૂબવાની આશા રાખું છું,

વેરાન રણ પાસેથી વહેતી નદીની આશા રાખું છું,
ગુલાબના કાંટા પાસેથી પણ સુગંધની આશા રાખું છું,
સમીપ તમારી હોવા છતાં નિકટતાની આશા રાખું છું,
કે તમારા કાજે મોત પાસેથી પણ જીવનની આશા રાખું છું.

કવિઃ આશિષ એ. મહેતા
એડીટરઃ અજય એમ. પટેલ

"આ જીવન કેરી નદીના બે કિનારા હોય છે, કોઈ મીઠા જળ તણા તો કોઈ ખારા હોય છે."

ઈંતજાર કરતી તમારી આંખોમાં એક ચહેરો દેખાયો અને ઈલિયાસ તમારા ચહેરા પર એક ચમક આવી ગઈ. વિના કોઈ પ્રયત્ને તમારા હોઠો પર એક પ્રેમાળ મુસ્કાન આવી ગઈ. આમ તો આ રોજનો ક્રમ થઈ ગયો હતો. અમદાવાદ શહેરના રૂપાલી સિનેમાની સામેના સરદાર બાગમાં રોજ સાંજે છ વાગે તમે ઈલિયાસ મીનાવાલા આવીને બેસતા અને તમારી મિત્ર, તમારી પ્રેમિકા અને જેને તમે તમારા જીવનની હમસફર બનાવવા ઈચ્છો છો તે રેહાના પઠાન તેની હંમેશની આદત મુજબ તમને ચિડવવા તમને પંદરથી વીસ મીનીટ રાહ જોવડાવતી અને પછી આવતી અને તમને પોતાની એક આગવી અદાથી મોડા પડવા બદલ સોરી કહેતી.

પણ આજે રેહાનાની ચાલ કંઈક જુદી જ હતી. હા, રેહાના લાલદરવાજા વિસ્તારની શ્રીમતી સદગુણા આર્ટસ કોલેજમાં બેચલર ઓફ આર્ટસના ત્રીજા વર્ષમાં અભ્યાસ કરતી તમારી પ્રેમિકા, પોતાની કોલેજની બ્યુટી ક્વીન ગણાતી હતી અને કંઈક કેટલાય યુવાનો તેના સૌંદર્ય અને ચાલ પર ફીદા થઈ ગયા હતા. લાંબા કાળા વાળ, અણિયાળી આંખો, અણિદાર નાક, સદાય હસતો ચહેરો, પૂરતી ઊંચાઈ અને મધ્યમ બાંધો ધરાવતી ગૌરવર્ણી રેહાનાની ચાલ પણ મસ્ત અને બેફિકરી હતી. પરંતુ, આજે ઈલિયાસ તેની ચાલમાં કંઈક ચિંતા સ્પષ્ટપણે તમે જોઈ શકતા હતા. આજે રેહાનાએ તમને સોરી ન કહ્યું પણ એક ટુંકી મુલાકાતમાં જણવ્યું કે તેના અબ્બા કે જે શહેરના અગ્રગણ્ય રાજકારણી વ્યક્તિઓમાંના એક છે તેવા આફતાબ પઠાને તમને આવતી કાલે સાંજે તેમના ઘરે મળવા બોલાવ્યા છે.

ઈલિયાસ મીનાવાલા આ મુલાકાતનું પરિણામ કદાચ તમે પહેલેથી જ જાણતા હતા. અમદાવાદ શહેરના જમાલપુર વિસ્તારમાં એક નાનકડું મકાન, પ્રાઈવેટ કંપનીમાં મહિને રૂપિયા આંઠ હજાર જેવો ટૂંકો પગાર ધરાવનાર મધ્યમવર્ગીય ઈલિયાસ તમે ઊંમરમાં તો રેહાનાથી બે જ વર્ષ મોટા હતા અને સાથોસાથ આકર્ષક અને દેખાવડા પણ ખરા જ. પરંતુ, તમને ખબર હતી કે આફતાબ પઠાનની દોમદોમ સાહ્યબીની સામે તમારી મધ્યમવર્ગીયતા એક ગરીબીથી વિશેષ કાંઈ જ ન હતી. એટલે જ તમારા આ સાચા પ્રેમ પર બહુ જ ટૂંકા સમયમાં પૂર્ણવિરામ મૂકાશે એવી ભીતિ સાથે તમે ભારે હૈયે રેહાનાથી છુટા પડ્યા અને તમારા બાઈક પર તમારા બે રૂમ-કિચનના મકાનમાં ગયા.

પણ, ઈલિયાસ આવતી કાલ સાંજે તમે રેહાનાના અબ્બા આફતાબ પઠાનને મળવા જરૂરથી જજો. માણસ પોતાનું ભવિષ્ય જોઈ નથી શકતો, ઈલિયાસ. એટલે જ તમે નિરાશ થાવ છો. પરંતુ, તમને ખબર નથી કે આફતાબ પઠાને તેના સુત્રો દ્વારા તમારા વિશેની રજેરજ માહિતી મેળવી લીધી છે અને આફતાબ પઠાન તમારી ઈમાનદારી, ખમીરી અને હોંશિયારી પર આફરીન થઈને અત્યારે એ સાચા મુસલમાન પોતાની લાડલી દિકરી રેહાનાનો હાથ તમારા હાથમાં આપવાનું વિચારી રહ્યા છે અને તેમને તમારામાં પચીસ વર્ષ પહેલાનું પોતાનું પ્રતિબિંબ દેખાઈ રહ્યું છે. માટે જ ઈલિયાસ કોઈ પણ પ્રકારની ચિંતા રાખ્યા વગર તમારા પ્રેમ અને તમારી પ્રેમિકા પર વિશ્વાસ રાખીને આવતી કાલે આફતાબ પઠાનને મળવા જરૂરથી જજો.

લેખકઃ આશિષ એ. મહેતા

એડીટરઃ અજય એમ. પટેલ